Actieve hoop

We leven in een tijdsgewricht waarin de crisissen zich aaneenschakelen en opstapelen. De klimaatdoelen worden niet gehaald en daarmee dreigen we cruciale kantelpunten te passeren, waardoor de klimaatinstorting nog meer versnelt. Angstaanjagende nieuwsberichten. 

Maar is dit nog wel nieuws? Wat doen al die crisissen en de stroom van negatieve nieuwsberichten met jou? Word je er actief of passief van, maakt het je hopeloos depri of laat het je onverschillig? Ter inspiratie las ik een boek van Johanna Macy, ecofilosofe, die drie verhalen beschrijft van waaruit je kunt leven. Deze verhalen zet ik hieronder kort uiteen.     

Verhaal 1: business as usual
De ingrediënten van je maaltijd zijn waarschijnlijk duizenden kilometers ver weg van hier geproduceerd. Dit is wat we nu normaal vinden. Net zo normaal als dat we vliegen, autorijden, in bezit zijn van computers, koelkasten, airco’s enzovoort. Economische groei is vooruitgang en wordt beschouwd als essentieel voor onze welvaart. De opvatting is dat het onnodig is om onze manier van leven te veranderen. Het gaat om de vooruitgang en behoud van onze welvaart. Hierbij is onze ecologische footprint veel te groot, waardoor we de hulpbronnen uitputten en onze aarde vervuilen en gevaarlijk opwarmen. Dit verhaal wordt ‘business as usual' genoemd.

Verhaal 2: de grote ontrafeling
Uit internationale peilingen blijkt dat de meerderheid van de mensheid gelooft dat we over het toppunt van welvaart heen zijn en dat de volgende generaties het slechter zullen hebben. Dit is het verhaal van ‘de grote ontrafeling’, die de aandacht vestigt op de rampen waar business as usual toe leidt. De heersende perceptie is dat onze wereld in serieus verval verkeert, gekenmerkt door een aantal verontrustende probleemgebieden. Waarschijnlijk kun je de lijst zelf moeiteloos aanvullen: economische achteruitgang, uitputting van de aardse bronnen, klimaatverandering, sociale verdeeldheid en oorlog, massale uitsterving van plant– en diersoorten. Het effect ervan is beangstigend, deprimerend en verlammend niet waar? Gelukkig is er nog een derde verhaal.  

Verhaal 3: de grote ommekeer
Dit verhaal wordt verteld door diegenen die weten dat verhaal 1 leidt tot catastrofes en die weigeren zich neer te leggen bij verhaal 1 en 2. Hier gaat het om de transitie van industrieel-economische groei naar een leven-ondersteunende samenleving te bewerkstelligen.  
Het is al gaande en kent drie dimensies: reddingsacties, leven-ondersteunende systemen en bewustzijnsverschuiving.

De eerste dimensie gaat over reddingsacties voor behoud van bijvoorbeeld de regenwouden en bedreigde diersoorten. Het gaat hier om de schade die veroorzaakt wordt door verhaal 1 tegen te gaan. Door actie te voeren en te protesteren tegen bijvoorbeeld de verbreding van de A27 en voor behoud van Amelisweerd. Rechtszaken aan te spannen waardoor er niet meer gebouwd mag worden zolang de stikstofnormen worden overschreden. Ook dienen de systemen die schade veroorzaken, vervangen of veranderd te worden. En daar gaat de tweede dimensie over: de leven-ondersteunende systemen. Na de financiële crisis van 2018, vielen banken om en was er veel kritiek op het functioneren van de banken. Als gevolg hiervan gingen bepaalde banken over op een andere manier werken, met een drievoudig returnsysteem. Investering in deze banken levert niet alleen financieel return op, maar ook sociale en milieuvoordelen. Hoe meer mensen investeren via deze banken, des te meer domeinen er baat bij hebben, zoals de landbouw, die dankzij dit systeem kan omschakelen naar biologische teelt, fair-trade en circulaire ecosystemen. De derde dimensie tenslotte, gaat over de verschuiving in ons bewustzijn waarin de klimaatverandering in de wereld wordt losgekoppeld van onszelf naar een bewustwording dat wij onderdeel zijn van diezelfde wereld. Als we verbonden zijn met de natuur, maken we andere keuzes.   

Alle drie de verhalen gebeuren. Het gaat om de vraag in welk verhaal jij je energie wilt steken. Belangrijk is om je voor te stellen hoe jouw mooie duurzame toekomst eruitziet. Deel uitmaken van een goed (voorgesteld) verhaal in de toekomst geeft ons een doel, een richting en een natuurlijk en duurzaam leven. Kiezen voor verhaal 3 betekent onder andere bewust kiezen waar en hoe je boodschappen doet (zonder plastic verpakking, biologisch), hoe en waar je spaart (banken met drievoudig returnsysteem) en wat en waar je koopt (consuminderen, circulair), hoe je reist (trein, elektrische auto). Op deze en vele andere manieren kunnen we samen de nieuwe duurzame economie en leven-ondersteunende praktijken mede vormgeven. Welk verhaal kies jij?  

Bron: Actieve Hoop. Hoe de chaos onder ogen zien, zonder gek te worden. Joanna Macy en Chris Johnstone. Uitgegeven door Waerbeke (2016), ISBN 9492494027

Dit artikel is geplaatst in Wijkkrant Tuindorp-Oost nummer 4, jaargang 28 (december 2022)