Bewoners bespreken duurzame wijk-warmte-oplossingen

Wijkcoöperatie Griftstroom kijkt terug op een geslaagde tweede bijeenkomst ‘Energievisie Noordoost’ op 16 mei in theaterhuis De Berenkuil. Tijdens deze bijeenkomst spraken bewoners over 3 oplossingen voor een duurzame warmtevoorziening in onze wijk.

De avond begon met een aantal inleidingen:

• De werkgroepleden van de 3 thema’s uit de eerste bijeenkomst - data, oplossingen en waarden - deelden de opbrengst uit de eerste bijeenkomst in maart. Ze vertelden welke vervolgstappen en acties sindsdien zijn ondernomen.
• Jessica van Doorn van Natuur- en Milieufederatie Utrecht gaf een presentatie over uit welke oplossingen we kunnen kiezen en wat daarbij komt kijken. 
• Piet Hein Speel interviewde de heer J. Kwaks over de rol van de gemeente. In welke fase kunnen Grifstroom/de bewoners nog invloed uitoefenen op het energietransitieproces. Loopt onze wijk dezelfde risico's als andere wijken (o.a. Kloppen Vaart) die hun initiatief aan de wilgen hebben gehangen na een uitspraak van gemeenteraad.

Daarna werden 6 groepen (8-10 personen) gemaakt die de 3 verschillende oplossingen bespraken. Deze oplossingen zijn gekozen, omdat de bewonersexperts vinden dat deze goede alternatieve oplossingen zijn:

1. Een collectieve midden-temperatuur warmtenet.
2. Een individuele oplossing, de warmtepomp.
3. Een kleine collectieve warmteopslag, bronnet.

Oplossing 1: Collectieve warmtenetten met lage en midden-temperatuur.
De bewoners komen in gesprek over de consequenties voor hun eigen woning als een warmtenet zou worden uitgerold in de straat. ‘Geen gas meer’, ‘werkzaamheden in huis’, ‘elektrisch koken’ en ‘aanpassingen aan de radiatoren’ kwamen aan de orde. Ook elektrisch koken en verzwaring van de meterkast werden genoemd.

De tweede vraag betrof de gevolgen van een warmtenet voor de omgeving, in de straat en de buurt. Hier werd gediscussieerd over de noodzaak van de vele warmtestations (WOS), die in de openbare ruimte geplaatst moeten worden. Ook de grootschalige graafwerkzaamheden die nodig zijn voor het leggen van de warmteleidingen en de huisaansluitingen werden genoemd. Daarbij werd genoemd dat de buurt betrokken zou moeten worden bij lokale verbeteringen in de buurt en de wijk. Als de straat toch openligt: meer groen, klimaatadaptieve maatregelen en verkeersmaatregelen ten behoeve van de leefbaarheid.

Ten slotte kwam de mogelijkheid aan bod van een hoge-temperatuur-warmtenet. De negatieve gevolgen voor de energielevering door het warmtebedrijf, isolatievoorwaarden van de infrastructuur (leidingen en WOS’n) en het gemak voor bewoners, omdat extra isolatie van de woningen dan minder noodzakelijk is.
Er werd daarnaast gesproken over de betaalbaarheid, de transparantie van de tariefontwikkeling voor de periode na aansluiting en de monopoliepositie van het warmtebedrijf. Thema’s waarover voor enkele bewoners meer duidelijkheid moet komen, voordat men een aansluiting zal overwegen.

Oplossing 2: De individuele oplossing, elk huis een warmtepomp.
De PVT is een mooi concept. Dat is een warmtepomppaneel dat elektriciteit en warmte opwekt. Niemand van de aanwezige bewoners had een warmtepomp. Hun gesprekken gingen over zorgen over geluidsoverlast, hoeveelheid isolatie en de kosten ervan. En over waarden: het voelt vreemd dat iedere woning het individueel oppakt. Hier wringt het tussen waarden als individuele keuzevrijheid en collectieve keuze en solidariteit. Voor de woningen zijn er zorgen:

• Er voor all-electric-warmtepompen is erg lage temperatuur nodig is en dus heel hoge isolatiegraad van de huizen nodig is.
• Veelal de (houten) vloeren eruit moeten.
• Veel oude woningen hebben oude elementen zoals ornamenten op plafond en en-suite-kasten, dat is complex omdat er binnen in de woningen geïsoleerd moet worden en niet handig via buitenmuur gaat. In het algemeen is er zorg of isolatie aan binnenkant wel mogelijk is i.v.m. de ruimte.
• Het glas-in-lood in veel woningen in de buurt maakt isoleren lastiger. Jammer als deze eruit gaan.
• Veel woningen zijn klein en er is beperkte ruimte voor de installaties.
• We zijn dan volledig afhankelijk van elektriciteit. Als hackers het platleggen kunnen we niks meer.
• Onze tuintjes zijn te klein voor de buitenunits.
• Heel duur; zowel isolatie als installatie is heel erg duur.
• Ruimte in huis en plaats is beperkt. Deze optie is niet realistisch voor onze buurt.

Tegelijk werd opgemerkt dat het afhankelijk is per woning, er zijn ook bewoners die aangeven dat het voor hen wel technisch haalbaar zou moeten zijn of dat hun buren een warmtepomp hebben en dat het meevalt met geluid. Dat gaat dan over Voordorp of Veemarkt. Wat een kans en mogelijkheid is:

• De gebruikskosten zijn laag wanneer er veel zon PV is (welk afhankelijk van saldering of opslag).
• Het biedt autonomie aan bewoners.
• Technische kachels zouden wel mogelijk zijn zonder veel isolatie.
• Tapwaterboiler is een energiebuffer.
• Elke bewoner kan zelf bepalen wanneer ze aan de slag gaan.

Voor onze buurt is de zorg dat:

• Het geluid buiten erg hoog is wanneer alle woningen een warmtepomp krijgen met buitenunit.
• De buitenunits zijn lelijk en gezien de kleine tuinen zullen er ook buiten units voor de woningen staan en die zijn lelijk.
• Slecht voor leefbaarheid in de buurt; onder andere de genoemde geluidsoverlast en geen mooi gezicht.
• Het is erg individueel, het is fijner en slimmer om met alle buren collectief iets te doen.
• Dit vraagt erg veel van het elektriciteitsnet. Het elektriciteitsnet kan het nu al niet aan.
• Iedereen die wil verduurzamen gaat nu individueel aan de slag.

Oplossing 3: Een kleine collectieve warmteoplossing, bronnet.
Een buurtwarmtenet is een kleinschalig warmtenet met een zeer lage temperatuur (10-20 graden) dat dient als collectieve bron voor individuele warmtepompen in de woning. Het wordt ook wel een ‘bronnet’ genoemd. Vergeleken met een reguliere warmtepomp hebben de woningen dus geen eigen buitenunit meer nodig.

De schaal waarop dit kan worden toegepast is enkele tientallen tot honderden woningen. Een combinatie met seizoensopslag bijvoorbeeld in de vorm van een wko past hier goed bij. Belangrijke voordelen zijn:

• Geen geluidshinder
• Geen ruimtebeslag door buitenunit
• Zeer hoog rendement van warmtepomp mogelijk

Het bronnet wordt door de deelnemers in het algemeen positief ontvangen:

• De genoemde voordelen en met name de stilte wordt als zeer prettig beoordeeld.
• De relatief lage kosten en energieverliezen van zo’n bronnet worden gewaardeerd.
• Er lijken voldoende bronnen gevonden te kunnen worden. Het zou bijvoorbeeld een combinatie kunnen zijn van oppervlaktewater met seizoensopslag van warmte en koude.
• Als pluspunt wordt genoemd de mogelijke betrokkenheid van de buurt bij de ontwikkeling en het beheer door een lokaal warmtebedrijf.
• Bewoners zien mogelijkheden om leidingen ook via tuinen en binnenplaatsen te laten lopen en collectief te regelen, zodat geen beslag op de openbare weg hoeft te worden gelegd.
• Er is ook twijfel over de vrijheid van keuze. In beginsel kan een woningeigenaar kiezen om niet aangesloten te worden. Maar als de buurt juist een belang heeft in een hoge aansluitingsgraad dan kan dat tot sociale druk leiden met als gevolg minder keuzevrijheid. Hoe kunnen we dit voorkomen?
• Ook wordt de vraag gesteld wie de eigenaar dan moet zijn, wie het beheer van de installatie verzorgt en hoe de leveringszekerheid geregeld is. Dit lijkt oplosbaar, maar vraagt nog veel uitwerking.

Er zijn zorgen over het gebruik van warmtepompen en de noodzaak voor vergaande woningaanpassing.

• Zijn onze woningen wel geschikt voor de noodzakelijke isolatiemaatregelen? Er is geen plek voor dikke isolatie, kieren zullen blijven, etc. Naast zorgen werden er ook diverse voorbeelden genoemd van wat er wel kan. Er is behoefte aan voorbeeldwoningen.
• Velen zien op tegen het vervangen van de radiatoren naar vloerverwarming en dergelijke. Nadeel van behoud van radiatoren is het lagere rendement van de warmtepomp en de hogere elektriciteitskosten. Bovendien helpt het niet om net congestie te voorkomen.
• Om onze woningen aan te passen is veel geld nodig. Is dat wel haalbaar? Er werd ingebracht dat niet alles op korte termijn uitgevoerd hoeft te worden. Zodra onderhoud of herstel nodig is in de woningen kan isolatie e.d. meteen meegenomen worden. Dat geeft geen extra gedoe en de meerkosten blijven beperkt.

Er werd geopperd dat er misschien een tussenperiode van 15-20 jaar mogelijk is waarbij het bronnet aangesloten wordt op hybride warmtepompen met ondersteuning van een aardgastoestel. In die periode kunnen de woningen stapsgewijs en op natuurlijke momenten verbeterd worden en geschikt gemaakt voor gebruik van een volwaardige warmtepomp. Daarmee wordt er direct al veel aardgas bespaard, worden de problemen met netcongestie niet verergerd en gaat het energieverbruik omlaag. De moeite waard om uit te zoeken!

De avond wordt afgerond met het delen van inzichten opgedaan tijdens deze avond en de laatste vragen. Voor de bewoners die nog zin, tijd en energie over hadden was er nog een gezellige borrel. Die duurde totdat beheerder van Berenkuil naar huis wilde.

Energievisie voor Utrecht Noordoost
Wijkcoöperatie Griftstroom wil samen met buurtgenoten een plan maken voor duurzame energievoorziening voor de wijken in Utrecht Noordoost. Dit moet voor de zomervakantie klaar zijn. De derde en laatste bijeenkomst staat gepland op 26 juni 2024. Aan programma wordt nog gewerkt. Je bent van harte uitgenodigd om mee te denken, praten en werken.

Lees ook het verslag van de eerste bijeenkomst: Wijkbewoners in gesprek over een energievisie voor Noordoost.