Het goede doen, maar wat is goed? Apocalypsofie
Het nieuws staat bol van stagnatieberichten. Door stikstofnormen kunnen er niet snel genoeg huizen worden gebouwd, ondanks de krapte op de huizenmarkt. Nieuwe huizen en bedrijven kunnen niet worden aangesloten op het elektriciteitsnet vanwege gebrek aan capaciteit. Grote wind- en zonneprojecten kunnen daardoor niet doorgaan. Daarbij komen problemen als grondstof- en personeelstekorten en fikse vertragingen bij het verschepen of aanvoeren van benodigd materiaal als gevolg van oorlogen en onlusten.
Ook dichtbij krijgen we te maken met vertraging: de spouwmuren kunnen niet geïsoleerd worden doordat er vleermuizen huizen. Ja, je leest het goed. De Raad van State heeft vleermuisonderzoek voorafgaand aan het isoleren van spouwmuren verplicht gesteld. Dit heeft de hele spouwisolatiemarkt met 66 procent doen inzakken.
Vleermuizen sneller ontdekken
Nu heeft de Nederlandse Vereniging van Duurzame Energie (NVDE) een nieuwe manier gevonden om vleermuizen sneller en goedkoper te ontdekken op basis van zwevend DNA-materiaal. De vleermuizen laten kleine stukjes genetisch materiaal achter in de spouwmuren. Onderzoekers kunnen met luchtmonsters aflezen of er vleermuizen aanwezig zijn en zelfs welk soort, zonder ze te storen. De oude manier was met behulp van kleine cameraatjes en dat is door de rechter in 2023 afgekeurd: kleine vleermuissoorten zie je makkelijk over het hoofd doordat leidingen het zicht op hen belemmeren.
Sinds augustus 2023 geldt dat een ecoloog eerst moet vaststellen of er een vleermuis aanwezig is of niet. Bovendien mag er niet geïsoleerd worden tijdens de kraamperiode van de vleermuizen: april tot en met juli en december tot en met februari. Een forse beperking in het arbeidsjaar voor de isolatiebranche en een domper voor de huiseigenaren die willen isoleren. Van de verwachte 550.000 huizen zijn er in 2023 maar 200.000 spouwmuren geïsoleerd. De NVDE verzoekt daarom het ministerie van Binnenlandse Zaken om haast te maken met het goedkeuren van de nieuwe techniek. De Zoogdierenvereniging stelt echter dat de nieuwe techniek eerst grondig getest dient te worden voordat deze op grote schaal toegepast mag worden. Het ministerie begrijpt het belang van vlotte isolatie en zegt dat een studie zal moeten uitwijzen of de methode werkt en of het aan alle (veiligheid)eisen voor beschermde diersoorten voldoet.
Zelfs bij zo’n betrekkelijk eenvoudige maatregel als spouwmuurisolatie, is het proces complex en gaat besluitvorming over veel schijven. Je weet als burger bijna niet meer wát goed is. Hóé moet je dan het goede doen? Als dit al moeilijk is, hoe moeilijk moet het dan wel niet zijn om het juiste te doen bij de grote energietransitie of bij het in stand houden van de biodiversiteit in de wereld? Schijnbaar onmogelijk toch?
Wat is apocalypsofie?
Vorig jaar publiceerde de filosofe Lisa Doeland het boek ‘Apocalypsofie: over recycling, groene groei en andere gevaarlijke fantasieën’. Alleen de titel al is intrigerend, nietwaar? Het is een lastig verhaal; het raakt en zet aan het denken. Volgens Lisa is massa-uitsterving gaande. Het komt niet op ons af, maar we zitten er al middenin. Daarom hebben we ons volgens haar te leren verhouden tot onze sterfelijkheid en onze uitsterfelijkheid. In interviews op YouTube vertelt ze hier meer over.
Ze rekent af met het heersende denkbeeld dat het menselijk bestaan superieur is, dat we in controle zijn, boven de natuur en dierenrijk staan en daarmee boven de bedreiging van uitsterven staan.
En met het idee dat innovatieve technische oplossingen onze problemen zullen oplossen. Net zoals we denken met groene energie en recyclen ons afvalprobleem te hebben opgelost. We willen niet naar onze pijn kijken die onlosmakelijk met het leven verbonden is: verlies, verval, afval en extinctie. Uit het oog is opgelost. Maar door ons afval te verbranden of te verschepen naar andere werelddelen is ons vuil niet opgelost en weg, maar komt het in andere gedaantes terug: fijnstof, microplastics of gifstoffen die we via grond, (drink)water of lucht weer bij en in ons terecht komt. Wij staan niet bóven de dieren, de aarde en de natuur, maar we zijn een onlosmakelijk verbonden onderdeel ervan.
En daar gloort iets van een antwoord op de vraag wat het goede doen is als burger. Stof om op te kauwen en reflecteren en je eigen opvattingen te onderzoeken en te herzien. Wat is jouw antwoord op het uitsterven van de mens?
Bronnen:
- AD 30 april 2024
- Boek Apocalypsofie: Lisa Doeland
- Interview op youtube.com: Een beter milieu begint niet bij jezelf
Dit artikel is geplaatst in Wijkkrant Tuindorp-Oost nummer 2, jaargang 30 (juni 2024).
Sandor Penninga is duurzaamheidsredacteur voor de Wijkkrant Tuindorp-Oost.
