Van het gas af, maar hoe? De energietransitie raakt iedereen

Energietransitie: we lezen er allemaal over. In essentie gaat het over de overgang van een energiesysteem gebaseerd op fossiele energiebronnen naar een energiesysteem gebaseerd op duurzame en CO2-neutrale energiebronnen. Ofwel de overgang van het gebruik van kolen, olie en gas naar het gebruik van zon, wind en water als bron van energie. 

De energietransitie heeft als doel dat in 2050 alle woningen en gebouwen duurzame energie gebruiken en geen CO2 meer uitstoten. Om dit te bereiken zijn de meest voor de hand liggende maatregelen: goede warmte-isolatie aanbrengen en een alternatief zoeken voor het aardgas als warmtebron en om te koken.
In de stad Utrecht zijn er nog 130.000 gebouwen op aardgas aangesloten. Op de site van de gemeente is in een samenvatting te lezen wat haar visie is en aanpak is om ‘van het gas af’ te komen. Zie: Samenvatting Transitievisie Warmte.

In deze ‘transitie-visie warmte’ kun je precies zien welke buurten als eerste van het gas af gaan, hoe het aangepakt gaat worden en wat de oplossingsrichting is. Veel buurten zullen worden aangesloten op de stadsverwarming, die hiervoor zal worden uitgebreid. Soms zijn er andere oplossingen mogelijk, bijvoorbeeld een warmtepomp. 

Tuindorp Oost staat voor 2040 ingepland, maar de ons omringende buurten zoals Wittevrouwen, Huizingalaan, Kareldoormanlaan en Overvecht zijn nu al aan de beurt. 

Wat betekent dit voor Tuindorp Oost? 
Hoewel 2040 nog ver weg lijkt, is er geen tijd om stil te zitten en af te wachten. Om goede keuzes te maken wil je graag alle alternatieven op een rijtje hebben. ‘Stadsverwarming’, de oplossing die de gemeente aanbiedt, is er daar één van en kan wellicht een goede keuze zijn. Dit weet je echter pas als alle andere mogelijke oplossingen inzichtelijk zijn gemaakt en tegen elkaar zijn afgewogen. Het vinden en realiseren van alternatieve energiebronnen is een complexe, langdurige en kostbare zaak en daarvoor is het nodig om nu al na te gaan denken en samenwerken. 

De stadsverwarming kampt met een negatief (lees: duur) imago. De vraag is of stadsverwarming eigenlijk wel zo milieuvriendelijk is: water wordt immers met hoge temperatuur via ondergrondse buizen (warmteverlies!) naar de huizen geleid om deze te verwarmen. En de verwarming van dit water vindt nog grotendeels plaats met fossiele brandstoffen en stoot dus CO2 uit. En dan nog het economische aspect: in Utrecht is Eneco eigenaar van de stadsverwarming en krijgt hiermee de monopolypositie op de energiemarkt. Keuzevrijheid in energieleverancier verdwijnt en het is niet ondenkbaar dat investeringen voor de uitbreiding van de stadsverwarming uiteindelijk worden doorberekend aan de klant.

Wat kan Tuindorp oost hiervan leren? 
Het is interessant om te lezen wat de ervaringen zijn van bewoners die nét van het gas af zijn en op de stadsverwarming aangesloten. Het NRC van 21 januari 2024 besteedt een artikel aan de verhalen van bewoners uit de Amsterdamse wijk Nieuw-West, onder de kop: ’Bewoners willen niet tekenen bij het kruisje voor het warmtenet’. 

Bewoners uit het artikel willen in een vroeg stadium meepraten en uiteindelijk meebeslissen over de energie-warmtebron. Echte participatie versterkt betrokkenheid, draagvlak en tevredenheid voor de gekozen oplossing. Dit bereikte men niet met een schijn-participatie, waarbij bewoners wel mee konden praten, maar de keuze voor de oplossing, namelijk aansluiting op de stadsverwarming, al op voorhand vastlag. De Amsterdammers voelden zich voor de gek gehouden en niet serieus genomen door gemeente, woningcoöperaties en de energieleverancier Vattenfall, eigenaar van de Amsterdamse stadsverwarming. Zélf je energieleverancier kunnen kiezen en geen verplichte winkelnering bij een monopolist blijkt belangrijk voor bewoners. Evenals de prijs: stadsverwarming moet niet duurder zijn dan de oude gasaansluiting. Daarvoor is geen garantie te geven. De vraag is of dat in de huidige praktijk wel kan: de warmteprijs is nog steeds gekoppeld aan de gasprijs en de vastrechtkosten (vast maandbedrag voor aansluiting) zijn voor stadsverwarming hoger.

Meepraten en -beslissen over andere energiebronnen
Als je als inwoner van Tuindorp Oost een keuze wilt hebben is het belangrijk om nu al te gaan onderzoeken wat je belangrijk vindt. Het is verstandig om je aan te sluiten bij initiatieven en coöperaties in onze wijk. Dan kun je meepraten, -werken en -beslissen over alternatieve energie- en warmtebronnen. Denk hierbij aan aquathermie (energie uit water), geothermie (energie uit aardwarmte), windmolens, zonnevelden, en verschillende soorten warmtepompen. Al deze oplossingen kosten veel tijd, inspanning, onderzoek, expertise, investering, gesprekken en samenwerking van bewoners, gemeente, projectontwikkelaars en leveranciers. 

Voor Wittevrouwen dringt de tijd om nog te kunnen kiezen voor een van deze alternatieve bronnen. Dit soort trajecten duren jaren en zijn kostbaar. Stel er wordt gedacht aan een windmolen. Die zou, gezien de hoeveelheid energie die gegenereerd kan worden, voor meer buurten in Utrecht Noordoost een gezamenlijke oplossing kunnen zijn. Dus op tijd samenwerken, plannen maken, participatie en coöperatie tussen buurten en wijken ontwikkelen is belangrijk als je überhaupt een keuze wilt hebben. Jouw stem wordt invloedrijker als bewoners zich verenigen.

Wijkcoöperatie Griftstroom
Wil je meepraten, -meewerken en -beslissen over alternatieve energiebronnen? Meld je aan bij de wijkcoöperatie voor Utrecht Noordoost met het inschrijfformulier Grifstroom. Wil je eerst meer weten over wijkcoöperatie Grifstroom? Kijk dan op de website van Griftstroom.

In het komend half jaar wordt vanuit Griftstroom gewerkt om met bewoners van Utrecht Noordoost een gezamenlijke energievisie te maken en te komen tot een aantal alternatieve oplossingen voor de wijk. Doe je mee?

Bron: Dit artikel is geplaatst in Wijkkrant Tuindorp-Oost nummer 1, jaargang 30 (maart 2024)

Sandor Penninga is duurzaamheidsredacteur voor de Wijkkrant Tuindorp-Oost.